الزامات عمومی برسی کیفیت لولهها
در بحث تولید و یا تهیهی لولهها متناسب با کاربرد مورد نظر، اطلاعاتی نظیر ابعاد، فشار کاری، تنش مجاز و … در استانداردهایی نظیر ASME B31.3، ASME B36.9 موجود است. اما توجه به برخی الزامات عمومی نظیر تلرانسها در ابعاد و وزن، تست های مهندسی جهت سنجش کیفیت لوله و … بسیار حائز اهمیت است که این موارد در استاندارد ASTM A999/A999M به طور مفصل بیان شده است.
در این جستار به مهم ترین مشخصه های ضروری برای بررسی کیفیت لوله ها میپردازیم.
1) تلرانس مجاز قطر خارجی لوله ها
تغییرات در قطر خارجی لولهها که شامل بیضوی بودن سطح مقطع نیز میشود، نباید از محدوده های تعیین شده در جدول زیر تجاوز کند.
برای لولههای دیواره نازک (ضخامت دیواره کمتر از 3% قطر باشد)، اختلاف میان قطر بزرگ و کوچک سطح مقطع بیضوی نباید از 1.5% قطر خارجی استاندارد تجاوز کند.
2) تلرانس مجاز ضخامت لوله ها
در لولههای جوشی و بدون درز حداقل ضخامت دیواره در هر نقطه نباید بیش از 12.5% کمتر از ضخامت اسمی دیوارهی مشخصشده باشد. در لوله های آهنگری و سوراخ کاری شده ضخامت دیوار میتواند حداکثر 1/8 اینچ (3.2 میلی متر) بیشتر از مقدار تعیین شده باشد. در لولههای ریخته گری شده ضخامت دیوار میتواند حداکثر 1/16 اینچ [1.6 میلی متر] بیشتر از مقدار تعیین شده باشد.
3) تلرانس مجاز قطر داخلی لوله ها
در لولههای آهنگریشده و سوراخکاریشده (Forged and Bored) و ریختهگریشده (Cast) قطر داخلی نباید بیش از 1/16 اینچ (1.6 میلیمتر) کمتر از مقدار مشخصشده باشد. هیچگونه افزایش در قطر داخلی نسبت به مقدار مشخصشده مجاز نیست.
4) تلرانس مجاز وزن
وزن هر طول از لولههای بدون درز با اندازه NPS 12 و کمتر، نباید بیش از 10% بالاتر یا 3.5% پایین تر از مقدار مشخص شده باشد. برای اندازههای بالای NPS 12، وزن هر طول از لوله نباید بیش از 10% بالاتر یا 5% پایینتر از مقدار مشخص شده باشد. مگر اینکه خلاف آن تصریح شده باشد، لولههایی با اندازه NPS 4 و کمتر میتوانند به صورت گروهی وزنکشی شوند؛ در حالی که لولههای با اندازه بزرگتر از NPS 4 باید به صورت جداگانه وزنکشی شوند.
- ** نکته: هنگامی که ضخامت دیوارۀ لوله در سفارش خرید به صورت حداقل مشخص شده باشد، وزن هر طول از لوله بدون درز نباید بیش از 16% بالاتر از وزن محاسبهشده مطابق با استاندارد باشد. مگر اینکه خلاف آن تصریح شده باشد.**
5) الزامات تست لوله ها (تعیین گرید)
چهار تست اصلی که باید بر روی لوله ها انجام گیرد عبارتند از :
- آزمون شیمیایی (Chemical Analysis)
- آزمون مکانیکی (Mechanical Analysis) : (مهمترین تست این مرحله آزمون کشش است.)
- آزمون تخت کردن (Flattening Test)
- تست خمش (Bend Test): به طور معمول، این آزمایش بر روی لولههایی با قطر کمتر طبق استاندارد (به عنوان مثال کمتر از 50.8 میلیمتر) انجام میشود که برای آزمایش های تخت کردن مناسب نیستند. در عوض لولههای با قطر بزرگتر معمولاً تحت آزمایش تخت کردن قرار میگیرند.
- نحوه تعیین درزدار یا بدون درز بودن لوله :
با آزمون ماکروگرافی درزدار یا بدون درز بودن لوله تعیین میگردد. این آزمون جزء الزامات استاندارد ASTM A999/A999M نبوده و توسط بازرس میتواند به صورت مجزا درخواست گردد. ماکروگرافی به معنای بررسی و مطالعهی ریز ساختار داخلی فلزات میباشد و به کمک آن تمام عیوب سطحی نظیر حفرهها، ترکها و به خصوص وجود یا عدم مقطع جوش و کیفیت آن مشخص میشود.
جمع بندی
مطابق استاندارد ASTM A999/A999M الزامات لولهها شامل مشخص کردن تلرانس های مجاز در ضخامت دیواره، قطر داخلی و خارجی، وزن و … میباشد. انجام تستهای گوناگون و بررسی ابعاد لولهها طبق تلرانسهای مجاز، برای اطمینان از کیفیت لولهها ضروری هستند. علاوه بر الزامات مطرح شده در استاندارد نظیر تست های شیمیایی و مکانیکی، برخی الزامات اختیاری نظیر تست ماکروگرافی میتواند توسط بازرس تعیین شود.
